Hormone substitution

Menopause and hormonal therapy.

There aren’t many medical issues that have so many different opinions as how menopause should be treated. In this discussion, hormone replacement therapy (HRT), also known as hormone substitution therapy (HST), is the primary method in classic medical practise.

Information (Dutch)

Er zijn weinig medische zaken waarover zoveel meningsverschillen bestaan als over de manier waarop menopauzeklachten behandeld moeten worden. Bij deze discussie staat in de klassieke geneeskunde hormoonvervangende therapie (HVT), ook genaamd hormoonsubstitutietherapie (HST) of hormone replacement therapy (HRT) centraal.  

Ik beschouw de klassieke hormoonvervangende therapie dan ook als een van de vele ‘oplossingen’ die de klassieke geneeskunde heeft ontdekt voor de behandeling van een klachten die vrouwen in de overgang kunnen belemmeren. Ongeveer 96% van de vrouwen ervaart overgangsklachten maar ongeveer 35 % heeft zodanige klachten dat ze hulp zoeken. Meestal eerst in huis/tuin en keuken middeltjes , soms gaan ze naar de huisarts.

Slechts 5 % van de huisartsen ziet vrouwen die om hulp komen vragen voor klachten van de overgang. Het taboe heerst dat het een natuurlijk proces is en dat vrouwen niet moeten klagen.

Of erg heerst een schrikbeeld over hormonen.

De traditionele geneeskunde is zeer sterk farmaceutisch gericht. Er wordt voornamelijk aandacht besteed aan de geneesmiddelen die op de markt zijn. Met als enig doel acute symptomen zo snel mogelijk te onderdrukken in plaats van symptomen te zien als signalen dat er in de basis ergens iets aan het veranderen is

Menopauze werd in de klassieke geneeskunde veeleer gezien als een ‘te behandelen ziekte’ die zo snel mogelijk voorbij moet gaan en waarvan de symptomen liefst zo goed mogelijk onderdrukt moeten worden. In die optiek was de ontdekking van synthetische hormonen die de onevenwichten bij de menopauzale vrouw konden herstellen, een van de meest spectaculaire ontdekkingen in de moderne geneeskunde. HST heeft miljoenen vrouwen kunnen helpen die totaal ontredderd waren op het moment dat ze in de menopauze kwamen. Vrouwen die zoveel en zo zware klachten hadden dat hun levenskwaliteit sterk achteruit ging. In het verleden was HST dé oplossing voor zware menopauzale klachten. Het evenwicht van de vrouwelijke hormonen is evenwel een uiterst delicaat systeem waar heel voorzichtig mee omgegaan moet worden. Bij milde klachten kunnen andere behandelingen zeker eerst overwogen worden.

Hormoonvervangende therapie kan vervelende bijwerkingen hebben. Zoals migraine, duizeligheid, vocht vasthouden, en bij langdurig gebruik het risico op oestrogeengerelateerde kanker. Voornamelijk borst-, baarmoeder- en baarmoederhalskanker, werd niet als serieus te nemen risico beschouwd.

Gelukkig is de hormoontherapie in de loop der jaren sterk geëvolueerd en zijn artsen meer en meer overgestapt naar het gebruik van bio-identieke hormonen. Die worden niet alleen veel beter in het lichaam opgenomen, maar ook veel minder risico’s inhouden voor de gezondheid.

Bij hormoonvervangende therapie is het daarom heel belangrijk om onderscheid te maken tussen synthetische hormonen en bio-identieke hormonen. Bio-identieke hormonen worden in de hedendaagse geneeskunde door endocrinologen en hormoonspecialisten met veel succes ingezet bij aandoeningen die veroorzaakt worden door hormonale onevenwichten of tekorten, bijvoorbeeld chronische vermoeidheid, schildklierziekten, bijnieruitputting en depressie.

We hebben vandaag de mogelijkheid om fantastische dingen te doen met hormonen voor specifieke problemen waar preventie of natuurlijke ondersteuning niet werken. Bij vrouwen die vervroegd in de menopauze komen (bijvoorbeeld na het verwijderen van de eierstokken of baarmoeder) is het zelfs levensnoodzakelijk om hormoontherapie voor te schrijven. Het is echter belangrijk dat dit gebeurt met de nodige kennis en verantwoordelijkheid: hormoontherapie is een boeiende maar ingewikkelde materie, waarbij de juiste dosering van het allergrootste belang is. Het is niet iets waarmee niet-specialisten op eigen houtje kunnen experimenteren, maar iets waar zeer bewust mee omgegaan moet worden.

Belangrijk is om het volgende te weten

Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy (MHT) voor patiënten:

• MHT is de meest effectieve behandeling voor typische overgangsklachten: opvliegers en overmatig transpireren. Dit geldt voor vrouwen van elke leeftijd. De voordelen van MHT wegen voor vrouwen die jonger zijn dan 60 jaar en/ of voor vrouwen binnen 10 jaar na de menopauze (de laatste menstruatie) zwaarder dan de mogelijke risico’s.
• MHT is effectief en geschikt voor de preventie van botbreuken als gevolg van osteoporose bij vrouwen met een verhoogd risico op botontkalking, die jonger zijn dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze.
• Gegevens uit goed wetenschappelijk onderzoek tonen aan dat MHT met uitsluitend oestrogenen de kans op hart en vaatziekten vermindert, en dat er tevens een afname is van totale sterfte bij vrouwen jonger dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze. Data van deze onderzoeksgroep met gecombineerd gebruik van een oestrogeen én een progestageen laten een zelfde trend zien wat betreft de mortaliteit, waarbij de meeste gerandomiseerde klinische onderzoeken noch een significante toename noch afname van coronaire hartziekten lieten zien.
• Lokale (vaginaal toegepaste) laag gedoseerde oestrogeentherapie heeft de voorkeur bij vrouwen die uitsluitend symptomen hebben als vaginale droogte of daarmee samenhangend ongemak bij geslachtsgemeenschap.
• Oestrogeen gegeven als enige middel is geschikt voor vrouwen bij wie de baarmoeder verwijderd is. Combinatie met een progestageen of progesteron is alleen nodig als de baarmoeder aanwezig is.
• De optie van MHT is een individuele beslissing waarbij verbetering van levenskwaliteit en het belang dat gehecht wordt aan preventie enerzijds moet worden afgewogen tegen persoonlijke risicofactoren als leeftijd, aantal jaren na de menopauze en risico’s op veneuze trombo-embolie, herseninfarct, ischemische hartziekten en borstkanker anderzijds.
• De kans op veneuze trombo-embolie en herseninfarct neemt toe bij het gebruik van orale MHT echter het absolute risico is zeer laag bij vrouwen jonger dan 60. Uit observationele studies bleek een lager risico als oestrogeen via de huid wordt toegediend.
• De toename van het borstkankerrisico bij vrouwen ouder dan 50 jaar, dat geassocieerd wordt met MHT is een complex onderwerp. Deze toename van mammacarcinoom is primair geassocieerd met het gebruik van gecombineerde MHT. Het risico dat wordt toegeschreven aan MHT is klein en neemt weer af zodra de MHT wordt gestaakt.
• De dosering en duur van MHT moet stroken met het doel van de behandeling en bijbehorende veiligheidskwesties en individueel worden bepaald.
• Systemische MHT wordt aanbevolen voor vrouwen met een premature overgang (POI, primaire ovariële insufficiëntie) tenminste tot de gemiddelde natuurlijke overgangsleeftijd (51 jaar in Nederland)
• Het gebruik van individueel op maat samengestelde (zgn. ‘custom-compounded’) bio-identieke
• hormoontherapie (zoals in de VS in zwang) wordt niet geadviseerd.
• De huidige data ondersteunen niet dat MHT veilig gebruikt kan worden door vrouwen die borstkanker hebben gehad.

vertaald door B. Havenith